چندی پیش بوئینگ از اتمام اولین دور آزمایش‌های نسل جدیدی از کیت‌های هدایت دقیق بمب‌های سقوط آزاد ساخت خود، (موسوم به مهمات تهاجم مستقیم مشترک با برد افزایش یافته یا اختصارا در انگلیسی JDAM-ER) خبر داد.

این سیستم جدید که با همکاری استرالیا توسعه پیدا کرده با افزودن یک سیستم ناوبری دیجیتال و بال‌هایی کوچک که روی بمب جمع می‌شوند، برد بمب‌های معمولی را ضریب خطای تنها 13 متر تا 80 کیلومتر افزایش می‌دهد.

اهمیت این کیت‌ها اما در هزینه تمام شده بسیار پایین آن‌ها در مقایسه با بمب‌های هدایت‌پذیر و دیگر تسلیحات هوا به سطح است. از طرف دیگر این با کیت‌ها به راحتی می‌توان هر بمب هدایت‌ناپذیری را هدایت‌پذیر کرد.

حتما تاکنون بارها صحنه بمباران‌های هوایی در فیلم‌های سیاه و سفید جنگ جهانی دوم را دیده‌اید، جایی که بمب‌افکن‌ها انبوهی از بمب‌های سقوط آزاد خود را روی منطقه‌ای صنعتی یا هدفی خاص رها می‌کنند.

نکته‌ای که شاید خیلی‌ها ندانند این است که مهم‌ترین دلیل بمباران‌های انبوه افزایش شانس برخورد بمب‌ها به هدف اصلی است، چراکه در اغلب موارد، بمب‌های سقوط آزاد خیلی دورتر از اهداف مورد نظرشان به زمین برخورد می‌کنند.

دلیلش هم این است که بمب‌های سقوط آزاد یا به بیان ساده هدایت‌ناپذیر پس از رها شدن در جایی فرود می‌آیند که جاذبه و باد هدایتشان کند.

در بیشتر مواقع هم اصلا مهم نیست که هدف‌گیری چقدر خوب انجام شده باشد؛ حتی اندکی تغییر سرعت باد یا ارتفاع هواپیما برای به هم ریختن محاسبه مختصات پرتاب بمب کافی است و در واقع اصابت بمب‌ها به اهداف تا حد زیادی به شانس بستگی دارد.

معرفی نخستین نسل بمب‌های هدایت شونده در اواسط سال‌های جنگ سرد تحول تازه در این مسیر به شمار می‌رفت.

این گونه تسلیحات عموما سخت‌افزارهای پرهزینه‌ای بودند که گاهی حتی از هدفی که علیه آن استفاده می‌شدند هم گران‌تر بودند. از طرفی دقت این‌گونه جنگ‌افزارها در شرایط خاص جوی به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یافت.

تا زمان جنگ 1991/1370 خلیج فارس بیشتر بمب‌های سقوط آزاد تقریبا همان چیزی بودند که 50 سال پیش استفاده می‌شد. اما نبود تسلیحات هدایت شونده دقیق در این سال‌ها به خوبی حس شد و همین موضوع نیاز به تسلیحات هدایت‌شونده ارزان قیمت را پر رنگ‌تر کرد.

اما یک دهه طول کشید تا این سیستم در قالب تسلیحات تهاجم مستقیم مشترک (JDAM) تکامل پیدا کند، سیستمی که امروزه بوئینگ سازنده آن است. JDAM البته این یک سلاح جدید نبود در حقیقت راهی جدید برای رهاسازی بمب‌ها با دقت بهتر و برد بیشتر به شمار می‌رفت؛ راهی که می‌شود از آن با عنوان هوشمند کردن بمب‌های متعارف هم یاد کرد.

ایده پشت طراحی JDAM برخلاف بمب‌های لیزری که هواپیما در آن واحد می‌توانست فقط یک بمب را به سوی هدف هدایت کند، تغییر کرد، به این شکل که یک هواپیما بتواند همزمان چندین بمب را به سوی چندین هدف هدایت کند.

سیستم کنترل JDAM مبتنی بر استفاده از سیستم مکان‌یابی جهانی جی.پی.اس است در نتیجه پیش از پرتاب بمب? هواپیمای حامل با استفاده از جی.پی.اس و دیگر حسگرهای هواپیما محل دقیق هدف را مشخص و به همراه اطلاعات جانبی همچون موقعیت کنونی خود بمب? بردارهای سرعت? پارامترهای برخورد و غیره به کامپیوتر کیت بمب انتقال می‌دهد. این اطلاعات می‌تواند پیش از پرواز توسط خدمه زمینی هم به بمب منتقل شود.

پس از رهاسازی بمب، یک باتری گرمایی برق مورد نیاز برای سیستم ناوبری و گیرنده جی.پی.اس سلاح را تأمین می‌کند. به این ترتیب بمب به صورت خودکار بر اساس پارامترهای از پیش تعیین شده روانه مختصات مورد نظر می‌شود.

در این میان اگر به هر دلیلی ارتباط سیستم با ماهواره قطع شود واحد اندازهگیری ساکن کیت با استفاده از اطلاعات داخلی خود و سیستم ناوبری اینرسی (INS) بمب را با افزایش ضریب خطا به سوی هدف هدایت می‌کند. در این صورت البته دقت سلاح به شعاعی نزدیک به دو برابر حالت معمولی کاهش می‌یابد.

نمونه جدید این کیت‌ها علاوه بر مشخصات قبلی بال‌های کوچکی هم در میانه بدنه به بمب اضافه می‌کنند که هنگام رها شدن باز می‌شوند و برد سقوط بمب را افزایش می‌دهند. آخرین گونه این کیت‌ها (JDAM-ER) می‌تواند یک بمب 226 کیلوگرمی را تا بردی حدود 28 تا 80 کیلومتر حمل کند.

قیمت تمام شده کل سیستم‌های JDAM-ER چیزی حدود 10 تا 27 هزار دلار خواهد بود )در مقام مقایسه قیمت تمام‌شده یک بمب لیزری جی.بی.یو28 با برد 10 کیلومتر برابر با 145هزار دلار است).

تا به امروز بیش از 230هزار کیت استاندارد JDAM ساخته شده و توسط 26 کشور مختلف جهان مورد استفاده قرار گرفته است. نخستین نمونه عملیاتی JDAM-ER نیز تا زمستان 2015/1394 تحویل مشتریان خواهد شد.